Besparen
Ons verbruik
Een gemiddeld persoon verbruikt 120 liter water per dag.Wij verbruiken per persoon slechts 4 liter per dag.
Ons verbruik in verhouding tot een gemiddeld persoon is: 3%
6 Besparings-tips
- Wij vullen de wasmachine met regenwater: 20% van je waterverbruik
- Composttoilet: 33% van je waterverbruik = 40 liter/dag!
- We douchen niet, maar wassen ons aan de wastafel met jerrycan met regenwater
- In de zomer nemen we een zonnedouche met regenwater: bespaar energie én water
- Jerrycan met regenwater op het aanrecht voor:
- handen wassen
- afwas
- poetsen
- kamerplanten water geven
- Regentonnen in de tuin om tuinplanten water te geven
Composttoilet
Ons toilet spoelden we door regenwater. Dat regenwater wordt opgevangen in een put en door middel van een pomp (hydrofoor) naar ons toilet en wasmachine gebracht. Aardig ecologisch, maar nog niet genoeg naar mijn zin.
- Want die pomp vraagt elektriciteit en ik vroeg me telkens af of de milieuwinst die je maakt door regenwater in plaats van leidingwater te gebruiken wel opweegt door de toegenomen elektriciteit die je gebruikt.
- In de zomer al het langere tijd droog is, maar ook in de winter als het een lange periode vriest, dan raakt onze regenwaterput leeg. En het is helaas al twee keer voorgekomen dat we dan ons toilet en wasmachine weer moeten aansluiten op leidingwater. Dit willen we absoluut niet!
- De pomp vraagt dus elektriciteit en dat betekent dat we door dit systeem niet het toilet kunnen doorspoelen als er een stroomstoring zou zijn. Nou hebben we de afgelopen drie jaar dat we hier wonen nog maar één keer een stroomstoring gehad, maar ik wil dus gewoon zo min mogelijk afhankelijk van het elektriciteitsnet zijn en vooral voor zo iets essentieels als het toilet.
De was kan altijd wel een dag wachten.
- Onze hydrofoor maakt een enorm lawaai, dus iedere keer als we het toilet doortrekken, hebben we een paar minuten herrie in huis. En ja, daar kan ik dus echt niet tegen.
Ik heb er al een technicus naar laten kijken, maar de hydrofoor werkt op zich gewoon nog goed. En om nu een nieuwe hydrofoor van enkele honderden euro's aan te schaffen en dus een nieuw apparaat met nieuwe grondstoffen voor enkel een paar minuten geluidsoverlast, dat vind ik ook weer zonde.
- Je moet geld betalen om je ontlasting te laten afvoeren door middel van rioolbelasting of zoals bij ons om de put leeg te laten zuigen. En vervolgens gaan mensen bij het tuincentrum bij weer mest of compost kopen om de tuin te verrijken.
Ik vind dit syteem niet kloppen. Ik wil niet enerzijds afvoeren en vervolgens weer aanvoeren, ik wil die kringloop sluiten en dus onze eigen mest gebruiken in onze eigen tuin.
Negatieve ervaring composttoilet
Dus ik wilde weer een composttoilet. Maar daar hebben we wel lang over gediscussieerd. Want we hebben in ons huis in Vlaanderen ook al eerder een composttoilet gehad en dat was geen succes.
We hadden daar het Nonolet van de Twaalf Ambachten, dat laat de urine door en de ontlasting valt in een emmer en dek je af met papier wat je aandrukt, zodat je een compacte massa krijgt. Die emmer leeg je dan eens in de zoveel tijd.
Dit Nonolet was echt een desillusie:
- Het is verschrikkelijk duur in aanschaf.
- Je ziet de hoop ontlasting afgedekt met papier, direct na afdekken is dat papier nog droog, maar bij het volgende bezoek heeft het papier een poep-kleur aangenomen, niet echt een smakelijk gezicht.
- Visite moet je altijd eerst uitleg geven voor ze naar het toilet gaan.
- Het schoonmaken was smerig!
- En het ergste was dat er op het toilet een ventilator was aangesloten, die dus elektriciteit verbruikt én constant herrie maakte. Ik kon met een adapter het vermogen van de ventilator wel veranderen, maar als ik hem zachter zette, had ik minder herrie maar weer meer stank, wat dus niet werkte.
Ik heb destijds verschillende mailwisselingen met de Twaalf Ambachten gehad over de vraag of de waterbesparing wel opweegt tegenover het elektriciteitsverbruik van de ventilator?
En ook of er geen stillere ventilatoren beschikbaar waren?
Maar daar nooit een bevredigend antwoord op ontvangen.
Dus mijn vriend was huiverig toen ik voorstelde dat ik weer een composttoilet wilde installeren. Ik moest nu wel met een goed alternatief aankomen.
Geen buitentoilet
Ik heb bij verschillende vrienden met een composttoilet navraag gedaan, de meesten hadden een toilet waar bij urine en ontlasting in een emmer vielen wat met zaagsel werd afgedekt. Maar ze zeiden dat ze dit toilet buiten hadden geïnstalleerd omdat er wel een luchtje aan zat.
Ik wilde geen buitentoilet, zie het niet zitten om in de winter mijn jas en snowboots aan te moeten doen, door 80 cm hoge sneeuw te moeten banjeren om een pipi te kunnen doen. Ook 's nachts wil ik gewoon even snel binnen naar het toilet kunnen gaan en lekker snel weer in mijn bedje kruipen zonder verkleumd te zijn van de kou.
Geen ventilator
Er zijn heel veel geavanceerde composttoiletten voor in huis op de markt, maar de meeste vragen allemaal elektriciteit. En dat wilde ik juist nu niet, want dan kan ik net zo goed ons huidige systeem met regenwater en hydrofoor blijven gebruiken.
De reden dat al deze composttoiletten elektriciteit verbruiken is voor de ventilator voor de luchtjes die ontstaan. Je zou verwachten dat deze luchtjes veroorzaakt worden door de ontlasting, maar het is (de ammoniak in) de urine die het geheel laat stinken.
Dus ik dacht als je urine afvoert, stinkt je toilet minder en heb je hopelijk geen ventilator nodig. In sommige composttoiletten wordt de urine wel afgevoerd door een afvoerbuis onder in de verzamelbak, maar dan is de urine al wel door het gehele “compostbak” gesijpeld en is alles dus al doordrongen van de urine en zijn geur. En heb je dus ook in deze systemen nog steeds een ventilator nodig.
Gevonden: composttoilet in huis en zonder ventilator
Dus een toilet in huis en zonder elektriciteit. Na avonden zoekwerk op internet vond ik dan toch een toilet dat wel aan mijn verwachtingen voldeed. Een simpele toiletbril die de urine gelijk scheidt van de ontlasting. Hierdoor wordt de urine gelijk afgevoerd en heb je dus geen nare luchtjes. De ontlasting wordt opgevangen in een emmer en met een zaagsel afgedekt.
Dit was precies wat ik zocht, ik was zo blij!
Specificaties: Separett Privy 500, deze wordt geleverd met een blauwe wc-bril van piepschuim. We hebben deze wc-bril echter niet gebruikt en gewoon onze eigen houten wc-bril er op gemonteerd.
Er is trouwens ook model Separett Privy 501 beschikbaar, deze wordt geleverd met een normale wc-bril. Maar dit model is veel duurder en we hadden die bijgeleverde wc-bril toch niet nodig.
Voordelen
We hebben het besteld en inmiddels geïnstalleerd en zijn zeer tevreden:
- Elektriciteitsbesparing van de hydrofoor
- Geen lege regenwaterput meer in perioden van droogte of vorst
- Kunnen ook naar het toilet in geval van stroompanne
- Minder herrie van de hydrofoor, nu enkel nog voor de wasmachine
- We hebben onze eigen kringloop van mest
- Het is simpel in gebruik, dus geen uitleg aan visite nodig
- Het ziet er netjes uit, dus geen provisorisch toilet
Vragen?
In mijn blog over het composttoilet, vind je onder de blog veelreacties. Daarin staan ook de antwoorden op veel vragen geschreven.
Of je kunt natuurlijk altijd langskomen op een Eco-weekend, dan kun je het toilet bewonderen, testen, ruiken en kan ik je vraag persoonlijk beantwoorden.
Douche
Gratis warm water zonder zonneboiler
In de zomermaanden hebben we gratis warm water waarmee we onszelf wassen en ook de afwas doen. Maar we hebben geen zonneboiler. Hoe doen we dat dan?
Met de zonnedouche! Door deze naam lijkt hij misschien enkel geschikt om water op te warmen om mee te douchen. Maar dit gratis opgewarmde water is uiteraard ook geschikt om de afwas mee te doen.
Het principe van een zonnedouche is heel simpel:
Het is een zwarte zak die je vult met water, in de zon legt en het water wordt warm.
Bij ons ligt de zonnedouche daarom iedere zonnige dag voluit in de zon.
Wij vullen de zonnedouche uiteraard met regenwater om zo leidingwater te besparen.
Gas- en elektrabesparing
Door de zonnedouche kun je op zonnige dagen je cv-ketel of je elektrische boiler zelfs geheel uitzetten. Dit bespaart enorm veel gas of elektriciteit!
Geen zonneboiler
We krijgen vaak de vraag waarom we geen zonneboiler hebben?
Omdat we ons niet douchen, maar wassen aan de wastafel en daardoor geen tientallen liters warm water nodig hebben.
Tevens heeft een zonneboiler elektrische aansturing nodig en de aanschaf en installatie kost veel geld. Terwijl een zonnedouche zonder elektriciteit werkt en slechts eenmalig €10.- kost.
Dus waarom moeilijk doen als het makkelijk kan?
Douche met regenwater
Onze kindjes werden altijd in een babybadje met regenwater gewassen of onder de zonnedouche gevuld met regenwater.Maar Olaf wordt nu toch echt wel te groot voor het babybadje. En nu de zomer voorbij is, gebruiken we de zonnedouche ook niet meer.
Dus op zoek naar een alternatief om hem toch met regenwater te kunnen blijven wassen.
En we hebben nu zelf een regenwater-douche gemaakt.
Een plankje in de douche bevestigd waarop we een jerrycan zetten gevuld met verwarmd regenwater. En aan die jerrycan de doucheslang van de zonnedouche bevestigd.
Heel simpel!
Kost ook bijna niets, plankje wat nog op zolder lag op maat gezaagd, de jerrycan en doucheslang hadden we al. Enkel twee steunen moeten kopen om het plankje op te bevestigen.
In de jerrycan gaat 10 liter, maar we gebruiken slechts 8 liter omdat het water in het onderste deel van de jerrycan onder het kraantje zit en dat er dus niet uitloopt. Met die 8 liter kunnen twee kindjes of één volwassene zich goed wassen.
Met een normale douche verbruik je die hoeveelheid water per minuut!
Dat vind ik nou echt super, van die simpele oplossingen om je ideeën te verwezenlijken!
20x Duurzaam douchen
Wij hebben geen warm water, want we hebben geen cv-ketel of boiler.Onze huidige aanpak voor warm water voor douche en afwas is nogal omslachtig...
Dus op zoek naar een ecologisch alternatief en ik vond 20 mogelijkheden!
Onze huidige aanpak
WastafelTen eerste: veel minder vaak douchen, je hebt echt niet dagelijks een douche nodig!
Het is zelfs veel beter voor je huid om minder vaak te douchen.
En je bespaart veel water en gas/elektra.
We wassen ons 's ochtends gewoon aan de wastafel met een washandje, werkt prima, we stinken niet!
Vroeger
Toen de kindjes klein waren, werden ze in de winter in een babybadje met regenwater gewassen en in de zomer onder de solardouche gevuld met regenwater.
Douche
Kleine kindjes worden groot en het babybad pastte niet meer.
Toen hebben we de jerrycan-regenwater-douche gemaakt:
En als we dus een douche nemen, 1x/week, dan is dit ons stappenplan:
(rekening houdend met onze off-grid-situatie)
- buiten regenwater halen uit de regentank
- water opwarmen:
- in de zomer op inductiekookplaat omdat we dan genoeg stroom hebben
- in de winter op gaskookplaat - verwarmd water overgieten in jerrycan
- jerrycan naar badkamer boven brengen
Van de ene kant zijn we het gewend om het zo te doen.
Maar soms balen we zelf ook wel eens van deze methode, als je gesport hebt, bezweet thuis komt, dan kun je niet snel even onder de douche springen om zweet af te spoelen, maar moet je dus eerst bovenstaande 4 stappen ondernemen inclusief half uur wachten tot water warm is.
En de kinders worden groter, beginnen te puberen, er onstaan wat luchtjes.
Ook worden hun lijven groter, dus er is gewoon meer water nodig.
De oudste twee hebben lang haar, dus je hebt al jerrycan nodig om enkel het haar goed te wassen.
Plus willen ze graag ook gewoon wat langer onder de douche staan, dan enkel een jerrycan met 10 liter water hebben (wat een normale douche in slechts 1 minuut verbruikt).
Voordeel
We gebruiken geen shampoo of zeep,
dat bespaart veel douchetijd en dus ook water plus energie om dat water te verwarmen.
Afwas
Ook water opwarmen voor de afwas duurt dus wel even.
Afwassen is al geen leuke taak en als je iedere avond dan ook nog kwartier moet wachten tot water warm is, wordt die taak er niet bepaald aantrekkelijker door.
Eco-uitdaging:
Hoe gaan we ons voortaan van warm water voorzien?
Huidige methode
1. Pan regenwater verwarmen → zomer inductie, winter gas
+ regenwater+/– fossielvrij in zomer, niet-fossielvrij in winter
– kost veel tijd, je kan niet snel even een douche pakken
– omslachtig, veel gesjouw en herrie in de keuken
Solar & low-tech
2. Solardouche
Dit is een zwarte zak, je vult hem met (regen)water, legt hem in de zon en na een poosje heb je gratis warm water.
+ low-tech
+ regenwater
– planning: je moet er 's ochtends al aan denken als je eind van de middag een douche wilt
– enkel mogelijk in de warme maanden
Verkrijgbaar in mijn Webwinkel
3. (Solar)douche met pomp
Je vult deze met (regen)water en door te pompen krijg je voldoende druk zodat je een lekkere douchestraal hebt.Er zijn uitvoeringen met een zwarte buitenkant, waardoor water door zon wordt verwarmd.
+ regenwater
+ je hoeft deze niet op te hangen zoals de solardouche, dus je kan overal douchen
+ krachtigere straal dan bij de solardouche
+ bij solar-exemplaar: verwarming = low-tech
– planning: je moet er 's ochtends al aan denken als je eind van de middag een douche wilt
– enkel mogelijk in de warme maanden
Verkrijgbaar in mijn Webwinkel
4. Solardouche-paal / buitendouche
Op de paal sluit je een waterslang aan, in deze zwarte paal zit een reservoir en het water daarin wordt door de zon verwarmd.Er zijn exemplaren waarbij je de temperatuur kunt aflezen.
+ low-tech
+ grotere straal dan bij de solardouche en (solar)douche met pomp
+/– regenwater mogelijk, want geen warm-water-opslag,
maar dat kost wel elektra voor pomp voor voldoende druk
– planning: je moet er 's ochtends al aan denken als je eind van de middag een douche wilt
– enkel mogelijk in de warme maanden
– neemt ruimte in je tuin, niet op te bergen zoals solardouche of (solar)douche met pomp
Verkrijgbaar in mijn Webwinkel
5. Low-tech zonneboiler
Voor een zwembad in de tuin bestaan er verschillende verwarmingssystemen. Dit is eigenlijk een combi van een solardouche en een zonneboiler.Maar je kan dit ook voor minder-decadente en waterverspillende toepassingen gebruiken, zoals het verwarmen van een jerrycan met (regen)water of een bathbucket (nr.16).
+ low-tech*
+ fossielvrij
+ regenwater
– planning: je moet er 's ochtends al aan denken als je eind van de middag een douche wilt
– enkel mogelijk in de warme maanden
* bij dit systeem wordt een pomp (=elektriciteit) aangeraden, maar door het schuin zetten
van het "thermische paneel", krijg je vanzelf een watercirculatie -> geen pomp nodig!
Verkrijgbaar in mijn Webwinkel
Conventionele methodes
6. Elektrische boiler
Je hebt boilers van 5 liter tot 300 liter.
+ fossielvrij
+ geen nieuwe installatie thermische panelen
+ veel zonne-energie rond de middag, dan boiler aanzetten, 's avonds of 's ochtends douchen
– in winter niet voldoende stroom voor warm water
– vraagt meer energie dan geiser (1)
boiler heeft warm-water-opslag waardoor verwarming tot 60°C vanwege legionella,
gasgeiser geen warm-water-opslag, dus slechts verwarmen tot douchetemperatuur: 37°C
– vraagt meer energie dan geiser (2)
water moet 24u/7d op temperatuur (60°C) blijven, gasgeiser enkel verwaming bij vraag
– extra elektrisch apparaat om te verwarmen, terwijl we inductiekookplaat al hebben
– officieel mag je geen regenwater in boiler gebruiken (wordt soms wel gedaan)
7. Zonneboiler
+ fossielvrij+ hoger rendement dan met zonnepanelen water elektrisch opwarmen:
rendement zonneboiler is vier keer zo hoog als van zonnepanelen
– nieuwe installatie, terwijl we toch al overschot aan stroom hebben in zomer
– vraagt meer energie dan geiser (1)
boiler heeft warm-water-opslag waardoor verwarming tot 60°C vanwege legionella,
gasgeiser geen warm-water-opslag, dus slechts verwarmen tot douchetemperatuur: 37°C
– vraagt meer energie dan geiser (2)
water moet 24u/7d op temperatuur (60°C) blijven, gasgeiser enkel verwaming bij vraag
– pomp kost elektriciteit: 24/7
* gemiddeld 40 Watt = 350 kWh/jaar: een verdubbeling van ons geringe elektra-verbruik!
* voor 220V stroom, moeten we de omvormer aanzetten, die ook stroom verbruikt,
dus bij ons staat omvormer meestal uit, omdat we toch bijna geen stroom nodig hebben,
enkel wassen, lampen, laptop laden, maar voor de pomp van de zonneboiler moet de
omvormer dan constant aan staan, dus indirect nog meer elektra-verbruik
– produceert niet voldoende warm water in winter, je moet dan elektrisch bijverwarmen,
terwijl we juist in de winter al weinig stroom hebben
– officieel mag je geen regenwater in boiler gebruiken (wordt soms wel gedaan)
Bij de zonneboilers hebben je twee opties:
7A. low-tech zonneboiler zonder pomp: thermosyfon
Hierbij is de boiler boven de thermische panelen geplaatst
+ geen pomp nodig
– enkel geschikt voor warme landen, niet in Belgie en Nederland
7B. high-tech zonneboiler met pomp
Hierbij is de boiler binnenshuis en dus lager dan de thermische panelen geplaatst
+ minder warmteverlies in koudere landen, zoals Belgie en Nederland
– pomp en buffervat nodig
8. CV-ketel met ingebouwde boiler
We hebben nog een oude cv-ketel op mazout/stookolie die wel al jaren niet meer gebruiken.Misschien zouden we de verbrandingskamer van deze ketel kunnen vervangen door een verbrandingskamer op pellets en zo de cv-ketel én ingebouwde boiler hergebruiken.
+ fossielvrij
+ hergebruik CV-ketel
+ warm water én verwarming
– vraagt stroom voor motor CV, probleem in winter
– ombouwen CV-ketel
– officieel mag je geen regenwater in boiler gebruiken (wordt soms wel gedaan)
? is CV-ketel nog efficient of is nieuwe boiler/geiser efficienter qua rendement?
9. Gasgeiser
+ zonder stroom, dus in winter wel warm water+ vraagt minder energie dan (zonne)boiler (1)
boiler heeft warm-water-opslag waardoor verwarming tot 60°C vanwege legionella,
gasgeiser geen warm-water-opslag, dus slechts verwarmen tot douchetemperatuur: 37°C
+ vraagt minder energie dan (zonne)boiler (2)
enkel verwarming als er vraag is, hoeft niet 24u/7d op temperatuur (60°C) te blijven
+/– regenwater mogelijk, want geen warm-water-opslag,
maar dat kost wel elektra voor pomp voor voldoende druk
– fossiele brandstof
– in zomer zijn batterijen vol, beter daarmee water verwarmen, dan niets mee doen
Innovaties en minder-conventionele methodes
10. Elektrische kraan / doorstroomboiler
Verwarmt elektrisch, maar het water wordt direct verwarmd, dus zonder warm-water-opslag.Dus de voordelen van gasgeiser (geen opslag=minder energieverlies) en boiler (fossielvrij).
+ fossielvrij
+ geen nieuwe installatie thermische panelen
+ vraagt minder energie dan (zonne)boiler (1)
geen warm-water-opslag: enkel verwarmen als er vraag naar is
+ vraagt minder energie dan (zonne)boiler (2)
water hoeft maar tot 37°C ipv 60°C te worden verwarmd
+/– regenwater mogelijk, want geen warm-water-opslag,
maar dat kost wel elektra voor pomp voor voldoende druk
– in winter niet voldoende stroom voor warm water
– hoog piekvermogen: rekening houden met maximale piekvermogen van omvormer
– vaak douche je 's ochtends of 's avonds, terwijl veel zonne-energie rond de middag
om zonne-energie optimaal te gebruiken, rond middaguur douchen, niet fijn
– extra elektrisch apparaat om te verwarmen, terwijl we inductiekookplaat al hebben
Verkrijgbaar in mijn Webwinkel
11. Houtgestookte boiler
+ fossielvrij+ off-grid, winter wel mogelijk warm water te hebben
+ low-tech
– fijnstof
– neemt veel plek in beslag
– officieel mag je geen regenwater in boiler gebruiken (wordt soms wel gedaan)
diverse uitvoeringen van houtboilers
12. WTW-douche
WTW betekent warmte-terug-winning en wordt soms ook wel warmtewisselaar genoemd.Hierbij stroomt het warme afvalwater langs het verse koude douchewater dat zo al een beetje voorverwarmd wordt, waardoor je minder energie voor verwarmen van het water nodig hebt.
+ bespaart energie (zowel gas als elektrisch)
– enkel mogelijk bij nieuw aan te leggen douche, niet bij een bestaande douche
– prijzig, enkel rendabel als je vaak doucht, maar beter is om niet te vaak te douchen,
dus een wtw-douche spoort indirect aan om meer te douchen, oftewel rebound-effect
| 
|
| Douche zonder wtw en met wtw |
13. Recycle-douche
Hierbij wordt het water dat in het douchepotje stroomt:1) gezuiverd, 2) gesteriliseerd, 3) bijverwarmd en 4) weer hergebruikt.
Je bespaart hiermee dus enorm veel water en energie!
13a. Inbouw-versie met app
Er zijn modellen die je in je badkamer kan laten inbouwen inclusief app (...) die bijhoudt hoeveel water je hebt bespaard in verhouding tot normale douche, wat natuurlijk voor geen meter klopt, want nu je water recycleert, ga je langer douchen, dus die cijfers geven een vertekend beeld.
Plus geeft die app jou de indruk dat je water bespaart door te douchen. Hallo?
Je bespaart water door NIET te douchen!
En het ergste, er zijn dus mensen die apps klakkeloos vertrouwen...?
13b. Inbouw-versie zonder app
Er bestaan gelukkig ook inbouw-modellen zonder misleidende greenwashing app.
13c. Mobiele versie
Er is een eenvoudige mobiele versie die het water rondpompt en zuivert, maar niet verwarmt, je dient dan dus zelf het water via een externe bron te verwarmen.
Je kan deze zowel buiten (openlucht/douchetent) als binnen in een douche-ruimte gebruiken.
Tip !
Een lijst met de merken en websites van de diverse recycle-douches, kun je raadplegen in mijn Kennisbank.
13d. DIY-versie
En er zijn ook handleidingen hoe je zelf een recycle-douche kan maken.
Je vindt video's daarvan op mijn Donateursplein.
Materialen voor DIY-versie
Douchekop met elektrische pomp voor recycle-douche:
Filters voor recycle-douche:
Verkrijgbaar in mijn Webwinkel
De recycle-douche heeft de volgende voor- en nadelen:
+ waterbesparing
+ energiebesparing
+ mobiele versie is off-grid-proof:
in zomer water elektrisch verwarmen, in winter water met gas verwarmen
+/– inbouw-model enkel bij nieuw aan te leggen douche, mobiele versie kan overal
+/– inbouw-model niet mogelijk met regenwater, bij mobiele versie wel
– afval (filters)
? hoe weet je wanneer je filters moet vervangen?
Omdenken opties
14. Gemeenschappelijke douches
We zijn zo gewend om te denken dat ieder huis een douche moet hebben.Maar ik vind het leuk om anders te denken, om de standaard-patronen te doorbreken.
Want waarom zou iedereen eigenlijk thuis een douche moeten hebben?
Je ziet ook steeds meer dat mensen gebruik maken van wasserettes, auto-deel-systemen, fiets-huur-abonnementen, gereedschap wordt gedeeld via lets/peerby/etc, overal onstaan co-working spaces.
Dus we gaan van een individuele bezit-maaatschappij naar een gemeenschappelijke deel-maatschappij, prachtig!
Waarom dit ook niet toepassen op douches?
En dan denk ik niet aan de badhuizen van de Romeinse tijd.
Maar onze kinderen gaan wekelijks schoolzwemmen en gaan daar dan ook onder de douche.
Waarom dat dan niet beschouwen als hun wekelijkse douche-beurt? Dan hoeven ze thuis niet meer te douchen!
Bespaart:
1) tijd
2) water
3) energie
Alleen maar voordelen dus!
Het enige nadeel is dat het zo zielig klinkt, net alsof ze thuis niet onder de douche mogen.
Ik wil ze thuis gerust een douche geven en ook heroverwegen hoe we dat eventueel anders kunnen gaan aanpakken.
Maar waarom een probleem niet oplossen door gewoon even anders naar het probleem te kijken:
de diverse opties om thuis te douchen hebben allemaal wel één of meerdere nadelen, terwijl er wekelijks elders al een douche gepakt wordt.
15. Koud douchen
Als het opwarmen van water zo een probleem vormt, waarom dan voortaan gewoon niet met koud regenwater douchen?Schijnt ook nog beter voor je gezondheid te zijn!
Ik weet echter dat dit voor mij geen optie is ;-)
Maar misschien wel voor mijn vriend als hij bezweet thuiskomt van rondje rennen of fietsen, en even snelle douche wilt.
Badderen
Een bad nemen is uiteraard niet ecologisch, omdat het veel water kost en dus ook veel energie om dat water te verwarmen.Maar voor degene die af en toe toch graag in bad willen, kan dat iets duurzamer.
16. Compact bad
Bij een vriendin zag ik dit compacte bad staan, vond echt super.Omdat het zo klein is, wordt het dus al grotendeels gevuld met je lichaam en heb je in verhouding met een normaal bad nog maar weinig water nodig om het bad te vullen.
Optie als je even een chill/welness-momentje wilt.
Ze zijn verkrijgbaar met en zonder deksel, met een deksel blijft het water langer warm.
+ welness-moment
+ regenwater
– verbruikt meer water dan een douche
– verbruikt dus ook meer energie om water op te warmen dan een douche
– neemt plek in beslag, je kan het (eventueel op zijn kant) opbergen in je douche-ruimte
Verkrijgbaar in mijn Webwinkel
17. Houtgestookt bad
Wat natuurlijk een uber-oer-gevoel geeft, is om een badkuip in je tuin te zetten en daar een vuurtje onder te stoken.Ik heb al wel van vrienden gehoord, dat je wel moet oppassen dat je je kont niet verbrand, want dat bad wordt natuurlijk heet!
+ low-tech
+ fossielvrij
+ regenwater
– niet milieuvriendelijk: mega veel water en vuurtje in open lucht is niet efficient
Maar ziet er wel heel leuk uit!
Hybride opties
Je hoeft natuurlijk niet één optie te kiezen, je kan ook combinatie maken van twee opties.Want met off-grid heb je in de winter een tekort aan stroom, maar in de zomer een overschot.
Het is dan zonde om het hele jaar voor een gasgeiser te kiezen (fossiele brandstof), terwijl je in de zomer stroom te veel hebt. Het beste is daarom om die twee te combineren:
| zomer (elektra) |
winter (gas) |
nadelen | ||
| nieuwe apparatuur | gesjouw | |||
| 18. | elektrische boiler | pan op gaskookplaat |
1: elektrische boiler | winter |
| 19. | elektrische boiler | geiser | 2: elektrische boiler & geiser |
- |
| 1. huidige methode |
pan op inductiekookplaat |
pan op gaskookplaat |
0 | zomer & winter |
| 20. | pan op inductiekookplaat |
geiser | 1: geiser | zomer |
Natuurlijk zijn er nog veel meer hybride opties mogelijk, ik ben nu even uitgegaan van onze huidige aanpak en de meest conventionele methodes.
Referentiekader
Ik besef maar al te goed dat veel mensen onze huidige manier van douchen nogal omslachtig, primitief, provosorisch en tijdrovend vinden. En dat vind ik soms ook hoor, als ik elders klakkeloos een douche kan pakken, zonder erbij stil te staan of we genoeg water hebben, heb ik voldoende stroom om het water elektrisch op te warmen of anders op gas opwarmen, een half uur wachten tot water warm is en dan snel douchen omdat slechts 10 liter zo op is. Dan denk ik ook: "Jeetje, waarom doe ik thuis allemaal zo moelijk?"
Maar tegelijkertijd vind ik het dan ook zo vreemd om zo klakkeloos te kunnen douchen en vooral dat de meeste mensen er dus niet eens bij stil staan!
Het is maar ook wat je referentiekader is:
- Als ik mezelf vergelijk met mensen (lees: meestal vrouwen) in ontwikkelingslanden die een halve dag onderweg zijn om water te vullen, dan hebben wij het luxe, dat we gewoon regenwater naast de deur kunnen tanken.
- Als ik kijk naar Miriam Lancewood die leeft in het wild en wast zich enkel in de ijskoude rivier, dan ben ik een luxe-kip dat ik gewoon binnen in een badkamer een warme douche kan pakken.
- En Rob Greenfield heeft een jaar lang niet gedouched.
Overwegingen
Regenwater is een vereiste?
We wassen en douchen nu dus altijd met regenwater en vinden dat heel fijn.Mijn vriend vindt het altijd belachelijk dat er zoveel belangstelling is voor elektricteit besparen, maar nooit voor water besparen, puur omdat elektriciteit duurder is dan water.
Terwijl water veel kostbaarder en waardevoller is, want we kunnen wel overleven zonder elektriciteit maar niet zonder water!
Maar helaas is voor veel mensen hun portemonnee de belangrijkste motivatie om te besparen...
Overweging:
Blijft douchen met regenwater voor ons een vereiste?
Boiler en regenwater officieel niet mogelijk
Officieel mag je in een (zonne)boiler geen regenwater gebruiken, ik ken genoeg mensen die dit wel doen, maar ik vind het wel belangrijk om dit mee in overweging te nemen.
Geen klussers
Mijn vriend is boekhouder en ik ben een denker en hopelijk inspirator.Oftewel wij zijn hoofd-mensen, geen klussers.
En het is dus niet zo gezellig in huis als er geklust moet worden ;-)
We willen gerust wat slangen verlengen of een andere kraan monteren ofzo, maar een bestaande douche uitbreken om er nieuwe leidingen aan te leggen, nee dank je.
Daarom zijn sommige van bovenstaande opties wel mogelijk als je een nieuw huis bouwt, maar niet toepasbaar in onze bestaande woning.
Conclusie
Ben nu heel benieuwd naar jullie visie en meningen!Het mag ook een mix zijn van diverse opties, nieuwe suggesties, etc.
Dus barst maar los in de reacties onder deze blog en er graag wel rekening mee houden dat we off-grid zijn, oftewel weinig stroom in de winter.
En als we onze uiteindelijke keuze hebben gemaakt en deze ook in de praktijk hebben getest, zal ik er uiteraard een blog over schrijven!
Groener wassen
Handwas is géén oplossing
De meest ecologische oplossing is natuurlijk met de hand gaan wassen, dan kan je regenwater gebruiken en het kost geen elektra.
Maar dat zie ik echt niet zitten. De wasmachine is één van de weinige elektrische apparaten die ik echt niet kwijt wil.
Wasmachines zonder elektriciteit
We kunnen ook rigoreus kiezen voor een wasmachine geheel zonder elektriciteit.Bij deze versies moet je wel zelf extern het water verwarmen en toevoegen.
Er zijn verschillende versies beschikbaar.
1. Wasmachines met voetpedaal
1.1. Twister
De Twister wordt aangedreven door een voetpedaal.
Met de Twister kun je zowel wassen, spoelen als centrifugeren.
De capaciteit van de wastrommel is 4 liter en de capaciteit van de wasemmer is 13 liter.
model wel verkrijgbaar Twister niet verkrijgbaar
Update 2023:De Twister is niet meer verkrijgbaar, maar een soortgelijk model kun je hier bestellen.
1.2. Gira Dora
De GiraDora wordt ook door een voetpedaal aangedreven.
Update 2023:
De GiraDora is niet meer verkrijgbaar.
Drumi
De Drumi wordt ook door een voetpedaal aangedreven, maar bij dit model heb je een horizontale draai-as, waarbij de was dus niet gezwierd maar geplonst wordt.
Met de Drumi kun je zowel wassen, spoelen als centrifugeren.
De capaciteit van de wastrommel 2 kg wasgoed.
Update 2023:
De Drumi is niet meer verkrijgbaar.
2. Wasmachines met hendel (aandrijving door armkracht)
2.1. WonderWash
Wij hebben een WonderWash gehad, dat is een mini-wasmachine die met de hand wordt aangedraaid. Doordat het vat vacuum wordt afgesloten en door het warme water ontstaat er een hoge druk in het vat waardoor het wasmiddel beter in de vezels doordringt en dus reinigt.
Maar vonden deze WonderWash niet super. Na een paar keer brak de hendel af. Dat kan gebeuren, dachten we en omdat zo graag wilden dat de WonderWash wél werkte, hebben we toen een nieuw exemplaar gekocht. Maar we durfden niet veel kracht meer op de hendel te zetten, bang dat hij weer af zou breken.
Tevens heeft de WonderWash geen centrifugeer-functie, dus moesten we na het wassen, de natte was toch nog in onze elektrische wasmachine doen om het daarin te kunnen centrifugeren.
Ook kon er niet veel wasgoed in de WonderWash, voor een student of eenpersoons-huishouden dus wel geschikt, maar niet voor een huishouden met drie kinderen met ook nog eens wasbare luiers.
De WonderWash is hier te bestellen.
2.2. Laundry Pot
De Laundry Pot is eigenlijk gewoon een vergrote sla-centrifuge.
Je doet je wasgoed, wasmiddel, warm water er in en draait aan de hendel.
Met de Laundry Pot kun je wassen, spoelen en centrifugeren.
Het voordeel van de Laundry Pot boven de WonderWash is dat deze de hendel bovenop heeft in plaats van aan de zijkant, waardoor deze dus minder snel afbreekt.
Laundry Pot niet verkrijgbaar model wel verkrijgbaar
Update 2023:
De Laundry Pot is niet meer verkrijgbaar, maar een soortgelijk model kun je hier bestellen.
2.3. James Hand Washer
De WonderWash en de Laundry Pot zijn beide van kunststof en niet van groot formaat. Er is ook een wasmachine van roestvrijstaal én groot formaat die met een hendel wordt aangedreven. Hij wordt de James Hand Washer of ook wel Lehman's Hand Washer (naar de winkel waar hij verkocht wordt) genoemd.
Nadelen van dit model zijn het prijskaartje én enkel verkrijgbaar binnen de Verenigde Staten.
3. Wasmachines op fietskracht
Er zijn ook wasmachines die met een fiets aangedreven kunnen worden.
Je kan ook je wasmachine ombouwen tot fiets-wasmachine, hier handige instructie-pagina.
Nadeel van de fiets-wasmachine is dat het zoveel plek in beslag neemt.
Het zal toch droog moeten staan, dus je hebt een grote schuur nodig.
Off-grid wasmachine aangeschaft?
De WonderWash hadden we zoals al beschreven slechte ervaringen mee. De LaundryPot en Twister zijn te klein. Voor een kleine was als je zonder ondergoed zit gaat dat prima, maar niet voor kilo's wasgoed per week.
De GiraDora zou wel kunnen, want die is veel groter, maar helaas niet hier verkrijgbaar. Ditzelfde geldt voor de James Hand washer.
Semi-automatische wasmachines
Toen ik voor mijn ethno-botanisch onderzoek in Suriname was, wasten we met een semi-automatische wasmachine waar we via een slang koud water in deden, hoewel "koud water" daar natuurlijk altijd al wel een temperatuur van 30°C had. Dat was een wasmachine die we van boven laadden en uit twee trommels bestond, één voor het wassen en één voor het centrifugeren.Het viel me op dat een wasbeurt daar zoveel korter duurde dan een wasprogramma met onze huidige volautomatische wasmachine.
Het is dus ook een optie om zelf verwarmd (regenwater)water aan een semi-automatische wasmachine toe te voegen en enkel elektriciteit te gebruiken voor het draaien van de trommels. Dat scheelt 80% van je elektriciteitsverbruik, want 4/5 van de energie van een wasmachine wordt gebruikt om het water op te warmen!
Er zijn veel verschillende halfautomatische wasmachines te koop, tegenwoordig vaak ook in mini uitvoering beschikbaar voor appartementen of voor op de camping.
Onze aanschaf van semi-automatische wasmachine
We hebben van bovenstaande afbeelding, de derde semi-automatische wasmachine gekocht.
In Suriname gebruikte ik een semi-automatische wasmachine van het merk LG. Ik heb lang gezocht, maar kon die helaas nergens in Europa of in de VS vinden, enkel in India.
Hier zijn enkel kleinere semi-automatische modellen te koop voor de doelgroepen studenten, appartementbewoners met weinig plaats en kampeerders. Maar als je de reviews van deze modellen leest, blijkt dat ze ook zeer vaak toegepast worden in gezinnen.
Capaciteit
Ons oude wasmachine heeft een capaciteit van 5 kg. Dit apparaat heeft een capaciteit van 4,5 kg.
De nieuwe volautomatische apparaten hebben tegenwoordig allemaal een capaciteit van 7 à 8 kg. Maar wij hebben helemaal geen behoefte aan een grotere capaciteit dan we nu hebben. Want we willen onze wasbare luiers vaak wassen, niet dat die een halve week in de luieremmer moeten wachten tot we eindelijk een volle was hebben.
Dit geldt niet enkel voor luiers, maar ook voor kleding. Met een grotere wasmachine, moet je langer wachten tot de wasmand vol is, wat dus betekent dat je meer kleding moet hebben. Wat wij niet willen, want we willen van alles juist minder in plaats van meer hebben!
Goedkoper
Een semi-automatische wasmachine is veel goedkoper in aanschaf dan een volautomaat. We hebben voor ons model inclusief internationale verzendkosten nog geen €100 betaald. Terwijl een nieuw volautomatisch model €700 kost.
Simpeler apparaat
We hebben ons ter vergelijking ook even georiënteerd op een volautomatisch wasmachine, maar wat een overload aan modellen heb je dan! En al die technische specificaties, ieder merk heeft weer zijn eigen vernuftjes. En ik wil dat dan ook allemaal begrijpen en met elkaar kunnen vergelijken, maar door al die verscheidenheid zie je door de bomen het bos niet meer.
En ik heb geen tientallen verschillende wasprogramma's nodig, maar slechts twee, één voor 30° en één voor 60°.
Ik vind dus al die extra opties die gepresenteerd worden als een voordeel, helemaal niet een pluspunt. Moet je nog gaan kiezen welke wasprogramma je gaat nemen: energiebesparend, supereco met koud water, vlekken, anti-allergie, verkort, superkort van 20 minuten, etc.
Ook wil ik niet kiezen tussen een ronde of druppelvormige wastrommel. Of wel of geen aanwezigheid van een lampje in de trommel... Ja, je kan het tegenwoordig zo gek niet bedenken!
Tevens is het besturingssysteem het meest kwetsbare onderdeel van een wasmachine. Een wasmachine gaat niet kapot omdat de wastrommel uit elkaar valt, maar omdat er vaak een technisch probleem optreedt. Dus hoe minder technische vernuftjes, hoe minder kans op storingen en dus een langere levensduur.
Voordelen:
- korter wasprogramma
- minder elektra, off-grid mogelijkheid
- simpeler machine
- goedkoper in aanschaf
Nadelen:
- water eerst extern opwarmen
- je bent wel actief een half uurtje met het wassen bezig, we vinden dit trouwens niet echt een nadeel, want liever een half uurtje werk, dan een apparaat wat paar uur energie vreet.
Semi-automatisch: slecht wasresultaat
We hebben ons semi-automatische wasmachine twee weken geprobeerd, maar de was kwam er niet geheel schoon uit. We baalden er flink van.
Uiteraard wilde ik weten waarom dit wasmachine minder goed waste dan een normaal wasmachine?
Een semi-automatische wasmachine is een bovenlader, want je laadt hem langs de bovenkant.
In de categorie bovenladers heb je wasmachines met een verticale as en met een horizontale as.
- De bovenlader wasmachines met een verticale as zien er uit zoals ondersttande afbeelding.
- De bovenlader wasmachines met een horizontale as hebben de wastrommel op dezelfde wijze als een normale (volautomatische) wasmachine.
Een semi-automatische wasmachine is dus een bovenlader met de verticale wastrommel. En dit werkt minder goed dan een horizontale wastrommel. Want in een horizontale trommel wordt het wasgoed "opgetild" tot 3/4 van de hoogte van de trommel en vervolgens valt het wasgoed weer naar beneden. En precies dat proces is wat je was schoonmaakt. Dat is dus ook de reden dat een overvolle trommel niet goed schoon wast, het wasgoed maakt dan geen goede "plons" terug in het water waardoor het vuil niet goed losgeslagen wordt.
Met een verticale wastrommel kun je je was wel goed schoon krijgen als je in verhouding veel meer zeep gebruikt. Maar ja, dat is natuurlijk niet milieuvriendelijk!
We hebben overigens geen spijt van onze aankoop van de semi-automatische wasmachine. Ik wilde dat altijd nog eens testen. En dat hebben we nu dus gedaan en zijn we weer een ervaring en kennis rijker.
Anders zou ik me telkens blijven afvragen of een simpeler wasmachine net zo goed werkt.
Regenwater: handpomp in plaats van hydrofoor
Een absolute vereiste voor ons is om de wasmachine te voorzien van regenwater. Onze wasmachine werd voorzien van regenwater uit de regenwaterput maar dit werd opgepompt met een hydrofoor (pomp).
Deze hydrofoor verbruikt ontzettend veel elektra en ik vroeg me telkens af:
Weegt de milieuwinst door regenwater ipv leidingwater te gebruiken op
tegen de extra elektriciteit die de hydrofoor verbruikt?
Dus we hebben de elektrische hydrofoor in de garage nu vervangen door een handpomp.
Deze handpomp met regenwater uit de put heeft drie voordelen:
- We hebben ook wel regentonnen en een bovengrondse tank in de tuin staan, maar dat water is minder helder dan uit de put.
- Plus bevriest het water in de put in de (hardere) winters niet en dat in de regentonnen/tank wel. Dus door die handpomp hebben we zelfs in de winter beschikking over regenwater.
- Ook hoeven we op deze manier nooit in de kou, regen, sneeuw of in het donker naar buiten om regenwater te tappen!
We vullen onze wasmachine nu dus handmatig met regenwater.
Hierbij de volgende twee opmerkingen:
- Het regenwater in het wasmiddelbakje vullen we met een gieter zonder de sproeikop, zodat we het regenwater zonder morsen in het wasmiddelbakje kunnen doen.
- Je moet tijdens de wasbeurt dus gieters met regenwater paraat hebben staan. Als je niet op tijd water bijvult, stopt de wasmachine wel, maar dat betekent dat de wasbeurt dan wel nog langer duurt. Na een paar keer weet je wanneer de wasmachine tijdens het wasproces weer om water vraagt en dan kun je er op tijd bij zijn om te vullen.
Je kan met deze methode de wasmachine dus niet meer aanzetten, vertrekken en thuis komen terwijl de was ondertussen gedaan is.
Innovaties
Voor de lezers die een nieuwe volautomatische wasmachine overwegen, er zijn verschillende innovaties op de markt wat betreft wasmachines.
Eco-bubble
Zo heb je de Eco-bubble, hiermee wordt gebruik gemaakt van lucht en water om het wasmiddel op te lossen voor het wasprogramma begint. Zo worden reinigende schuimbellen aangemaakt die sneller doordringen in de stoffen dan geconcentreerd wasmiddel. Daardoor wordt kleding met koud water net zo schoon als met warm water en zo zou je energie besparen.
Het programma Volt heeft getest of dit inderdaad wel zo goed werkt als beweerd wordt en dat blijkt dus niet het geval te zijn!
Wassen met ioniserend zilver
De Silver Wash-functie van Samsung maakt gebruik van de natuurlijke reinigingskracht van ioniserend zilver. Daardoor wordt kleding niet alleen schoon, maar ook bacteriën worden gedood en kleding blijft tot een maand na het wassen beschermd tegen nieuwe bacteriën. Deze revolutionaire wasmethode met koud water bespaart niet alleen energie doordat er minder warm water nodig is, maar het zorgt ook voor een hypoallergenedieptereiniging, zonder bleekmiddel of andere chemicaliën die kleding kunnen beschadigen of de huid kunnen irriteren.
Dit lijkt te mooi om waar te zijn en dat is het helaas ook. Want het blijkt hier om nanodeeltjes zilver te gaan die een anti-bacteriele functie hebben waardoor de was dus schoon wordt en er ook voor zorgt dat kleding niet meer zweet gaat ruiken. Die nanodeeltjes komen in ons mariene milieu terecht en hebben daar een giftige werking.
Tevens kunnen door dit nanozilver met die antibacteriele werking de goede bacterien tijdens de waterzuivering hun werk niet meer kunnen doen.
Dus dit is absoluut geen goede ontwikkeling met betrekking tot wassen.
Drinkwater
Kraanwater in plaats van fleswater
Bekend is dat kraanwater net zo gezond, goedkoper en veel milieuvriendelijker is.Ik verbaas me dat er dan toch nog zoveel fleswater gedronken wordt, ook door milieubewuste mensen!
Daarom dit filmpje dat goed samenvat waarom het beter is wel kraanwater en geen fleswater te drinken. Proost!
1. Gezond en lekker
Kraanwater is zeker gezond, want kraanwater moet aan 57 eisen voldoen, terwijl dit er voor bronwater maar 17 zijn.
Leidingwater bevat geen pesticiden, schadelijke hoeveelheden nitraten, of sporen van nieuwe vervuilers zoals hormonen, antibioticaresiduen of andere reststoffen van geneesmiddelen. Dat blijkt uit de laatste test die Test-Aankoop van het leidingwater uitvoerde. Voor de test onderzocht Test-Aankoop 40 stalen leidingwater, uit alle regio's van het land. De consumentenorganisatie ging op zoek naar klassieke vervuilers (nitraten en pesticiden), maar ook nieuwere vervuilers, zoals antibioticaresiduen, hormonen en reststoffen van geneesmiddelen. ‘Alle 40 stalen waren in orde', aldus Test-Aankoop. ‘In acht stalen lag de concentratie nitraten iets hoger dan 25 mg/l, maar dat is nog altijd onder de wettelijke limiet van 50 mg/l. Er is dus geen reden tot ongerustheid.'Vind je kraanwater teveel naar chloor smaken, laat het dan even staan in een karaf, dan kan de chloor verdampen en proef je het niet meer.Bron: Test-aankoop
In de volgende reportage is onderzoek gedaan naar de kwaliteit en smaak van fleswater versus kraanwater.
2. Goedkoop
Water verpakt in een fles of pak is maar liefst 325 keer duurder dan kraanwater. Tel uit je winst!
Plus bespaar je ook op benzine, want als je water in flessen koopt, moet je je boodschappen met de auto doen terwijl dat anders misschien wel op de fiets kan.
3. Milieu-impact
Bronwater heeft 300 keer meer CO2 uitstoot dan kraanwater. Voor de productie van een flesje bronwater is bijvoorbeeld 0,25 liter olie en 3 liter water nodig.
Doordat veel flesjes worden weggegooid drijft er in zee een plastic eiland ter grootte van Frankrijk en Duitsland samen. En ondanks alle mooie beloften, wordt nog maar slechts 20% van alle plastic flesjes gerecycled.
Plastic flesjes niet hergebruiken!
Vaak zie dat je een plastic flesje (PET) hergebruikt wordt door het te vullen met kraanwater.
Goed dat er niet telkens opnieuw fleswater gekocht wordt en zo de afvalberg bespaard wordt (en de portemonnee).
Maar in die plastic flesjes zit Bisphenol-A (BPA), een giftige stof. Het toont gelijkenissen met het vrouwelijk hormoon oestrogeen en heeft daardoor invloed op onze voortplanting maar ook op de aanmaak van meer vetcellen.
En vooral als het flesje warm wordt, bijvoorbeeld als het in de zon ligt, komt die BPA vrij en wordt aan het water afgegeven. Niet drinken dus!
Roestvrijstalen fles
Daarom is het beter om kraanwater in een roestvrijstalen fles mee te nemen.
Onze kindjes hadden al een rvs fles, alleen wij zelf nog niet. Dus ook wij hebben nu een roestvrijstalen waterfles aangeschaft.
Waterfilters
Mijn visie over waterfilters is dat dit pure commercie is.
Plus laten ze de kwaliteit van het drinkwater dalen in plaats van te verbeteren, omdat bacteriën en microben zich in de filter opeenhopen.
In deze reportage hebben ze het nut van een waterfilter onderzocht:
Nog niet overtuigd?
Misschien kan dan dit onderstaande filmpje de beslissende druppel zijn:
